Çıldırlı Dr. Esat Oktay (1885

Sağlık Alanındaki Çalışmaları ve Siyasi Faaliyetleri

Eğitim ve Mesleki Kariyerinin Başlangıcı

Esat Oktay (d. 1885,Güvenocak(Zinzal) Köyü, Çıldır – ö. 25 Haziran 1972,Ankara), Ardahan ilinin Çıldır ilçesinden bir Türk hekim ve siyasetçidirtr.wikipedia.org. Terekeme (Karapapak) kökenli bir ailede doğmuş, ilk ve orta öğrenimini Çarlık Rusyası topraklarında almıştır. Kendi anlatımına göre ilkokulu Çıldır’da ve Tiflis’te, orta ve lise eğitimini ise Kuzey Kafkasya’da (Stavropol ve Erivan’da) tamamlamıştırtr.wikipedia.org az.wikipedia.org. Bölgede yükseköğrenim gören tek genç olarak 1910’larda Moskova Üniversitesi Tıp Fakültesi’ne kabul edilmiş ve 1917 yılında tıp diplomasını alarak iç hastalıkları alanında uzmanlaşmıştırtr.wikipedia.org. Resmî sicil kayıtlarına göre Rusça, Latince, biraz Fransızca ve Almanca biliyorducildirmanset.com.

Mezuniyetinin hemen ardından I. Dünya Savaşı yıllarında hekimlik mesleğine başlayan Esat Oktay, kendi isteğiyle Kafkas Cephesi’ne tayin edilmiştir. Bu dönemde Oltu’daki askerî hastanede görev yaparken (1917–1918), bölgede Osmanlı ordusu ile Rus ordusu arasındaki çatışmalar sona erip Rus güçleri çekilince, geride kalan askerî malzemelerin korunmasını sağlamıştırtr.wikipedia.org. Kendi ifadesiyle, Ruslar çekilirken Oltu’da bıraktıkları cephane ve erzakı “ordumuz gelince sağlam bir şekilde teslim” etmek üzere muhafaza altına almıştırtr.wikipedia.org. Ayrıca savaşın yetim bıraktığı kimsesiz çocukları toplamak ve bakımlarını üstlenmek için çalışmış; Bakü İslâm Cemiyet-i Hayriyesi aracılığıyla muhtaç durumda kalan insanlara yardım organizasyonlarında yer almıştırtr.wikipedia.org. Esat Oktay, Çarlık yönetiminin son bulduğu bu çalkantılı dönemde, bölgedeki Müslüman/Türk toplumunun az sayıdaki eğitimli mensuplarından biri olarak halkına hizmet etmeye gayret ettiğini vurgulamıştırtr.wikipedia.org.

Millî Mücadele Dönemi ve Güneybatı Kafkasya Hükümeti

Güneybatı Kafkas Hükümeti Sınırları

1918 yılı sonunda Osmanlı İmparatorluğu’nun imzaladığı Mondros Mütarekesi ile ordular geri çekilirken, Kars ve civarındaki Türk ve Müslüman ahali kendi öz savunma ve yönetim birimlerini oluşturmaya başladı. Esat Oktay bu süreçte Kars ve çevresinde kurulan Millî İslam Şûraları’nda aktif rol aldınews.day.az news.day.az. 17 Ocak 1919’da Kars’ta toplanan Üçüncü Kongre’de Güneybatı Kafkas Geçici Milli Hükûmeti ilan edildiğinde, 64 üyeli meclisin başkanlığına Doktor Asad (Esat) Bey seçildiaz.wikipedia.org news.day.az. Tarihe “Kars İslam Şûrası” veya “Güneybatı Kafkasya Cumhuriyeti” olarak geçen bu kısa ömürlü hükümetin parlamento başkanı olan Esat Oktay, mesleği hekimlik olan bir aydın sıfatıyla bölgenin kaderinde söz sahibi oldunews.day.az. Ancak bu yerel yönetim, İtilaf Devletleri’nin müdahalesiyle sadece birkaç ay yaşayabildi (Aralık 1918 – Nisan 1919). Nisan 1919’da Kars’ı işgal eden İngiliz kuvvetleri, hükümetin liderlerini tutuklayarak dağıttı; Esat Oktay da dâhil olmak üzere bazı yerel ileri gelenleri “Dokuzlar Konseyi” adıyla geçici bir idare oluşturmak üzere görevlendirdileraz.wikipedia.org az.wikipedia.org. (Ermeni kaynakları, İngilizlerin Kars’ta “İnşâ Komitesi” veya Dokuzlar Meclisi diye anılan bu geçici idarenin başına Asad bek Hacıyev olarak da bilinen Esat Oktay’ı getirmesini bölgedeki Ermeni nüfusa karşı bir provokasyon olarak değerlendirmektediraz.wikipedia.org.)

İngilizler Ekim 1919’da Kars’tan çekildikten sonra şehir bir süre Ermeni kontrolünde kalmışsa da, Doğu Cephesi Komutanı Kâzım Karabekir Paşa idaresindeki Türk millî kuvvetleri 30 Ekim 1920’de Kars’ı kurtarmıştır. Esat Oktay, bu harekât sırasında yedek tabip yüzbaşı rütbesiyle Türk ordusuna katılarak Kars ve Ardahan’ın geri alınmasında görev yaptıcildirmanset.com. Millî Mücadele’ye fiilen katkıları dolayısıyla kendisine daha sonra İstiklal Madalyası verildi – kırmızı şeritli madalyası 13 Nisan 1925 tarih ve 2606 numarayla taltif edilmiştirtr.wikipedia.org cildirmanset.com. Millî Mücadele yıllarında Esat Oktay’ın faaliyet sahası yalnız askerî ve idarî alanla sınırlı değildi; aynı zamanda uluslararası platformlarda da bölge halkının sesini duyurmaya çalıştı. Eylül 1920’de Bakü’de toplanan Doğu Halkları Kurultayı’na Türkiye delegesi olarak katıldı ve İngilizlerce dağıtılan Kars parlamentosunun 102 eski üyesi adına, Doğu Anadolu’daki Müslüman halka karşı Ermeni mezaliminin kınandığı bir rapor sunduaz.wikipedia.org. Bu konuşma, bir hekim ve siyaset insanı kimliğiyle uluslararası bir kürsüden yaptığı önemli bir bildiriydi.

Güneybatı Kafkas Cumhuriyeti Bayrağı

Cumhuriyet’in İlk Yıllarında Sağlık Hizmetlerindeki Rolü

Türkiye Cumhuriyeti’nin kurulmasıyla birlikte Esat Oktay, asli mesleği olan hekimliğe geri döndü ve özellikle doğup büyüdüğü Kars/Ardahan yöresinde sağlık hizmetlerinin örgütlenmesinde kilit rol oynadı. Ancak önce eğitim diplomalarının tanınması sorununu çözmek gerekmişti. Moskova Üniversitesi mezunu olduğu için, yeni Sovyet yönetimi onun diploma belgesini vermeyi bir süre reddetti; nihayet kardeşi Samet Oktay’ın araya girmesiyle Moskova’dan diploması getirilebildicildirmanset.com cildirmanset.com. Esat Oktay, diplomasını aldıktan sonra İstanbul’daki Haydarpaşa Numune Hastanesi’nde kısa bir staj yaparak iç hastalıkları alanındaki uzmanlık belgesini 1935’te resmen onaylattıcildirmanset.com.

1921’den itibaren Kars sağlık teşkilatında çeşitli görevler üstlenen Dr. Esat Oktay, aralıksız yaklaşık 24 yıl bölge halkına hizmet vermiştircildirmanset.com. Görevleri arasında: Kars Belediye Tabipliği (ilk atama 6 Ağustos 1921), Kars Sıhhiye (Sağlık) Müdür Vekilliği (31 Ekim 1923), Kars Hükümet Tabipliği (1 Ekim 1928) ve iki dönem Kars Memleket Hastanesi Başhekimliği (ilk olarak 28 Mayıs 1927’de, daha sonra 28 Eylül 1936’da tekrar) bulunmaktadırcildirmanset.com. Aynı zamanda iç hastalıkları (dahiliye) uzmanı olarak bu hastanede bizzat hasta tedavi etti. 1930’lu yıllarda, Afganistan hükümetinin kendisine çok yüksek maaşla (ayda 7000 İngiliz altını) ülkesinde hekimlik yapma teklifinde bulunduğu, ancak Dr. Oktay’ın “Kars halkına hizmete devam etmek” arzusuyla bu teklifi kibarca geri çevirdiği ailesince aktarılmaktadırcildirmanset.com cildirmanset.com.

Dr. Esat Oktay, sadece hastane ve resmi görevlerle sınırlı kalmayıp bölgedeki sosyal yardım ve sağlık odaklı derneklerde de etkin rol almıştır. Türk Ocakları’nın Kars şubesinde, Himâye-i Etfâl (daha sonra Çocuk Esirgeme Kurumu) örgütünde, Türkiye Kızılay Cemiyeti ve Halkevlerinde aktif üyelik yaparak toplum sağlığını geliştirmeye yönelik girişimlerde bulundutr.wikipedia.org cildirmanset.com. Örneğin, korunmaya muhtaç çocukların bakımı, halkın sağlık bilgisinin arttırılması ve yoksullara yardımlaşma gibi faaliyetlerde Esat Oktay’ın önemli katkıları olmuştur. Uzun yıllar Kars Memleket Hastanesi Baştabibi sıfatıyla görev yaparken, kendisini yakından tanıyanlar onu hem disiplinli bir hekim hem de toplum önderi olarak tanımlamıştır.

TBMM’ye Girişi ve Milletvekilliği Dönemi

II. Dünya Savaşı yıllarında, 1943’te, Kars’ta beklenmedik bir gelişme Dr. Esat Oktay’ı siyaset sahnesine taşıdı. O yıl Cumhurbaşkanı İsmet İnönü, Kars’ı ziyaret ettiğinde halkın Dr. Oktay’a gösterdiği sevgiyi ve güveni bizzat gözlemledicildirmanset.com. Dönemin Kars Valisi Hüdai Karayalçın (Karataban), İnönü’nün yönlendirmesiyle Esat Oktay’a milletvekili adaylığı teklif etti. Başta tereddüt eden Esat Bey, “memleket meselesi” olduğu vurgulanınca bu çağrıyı bir görev sayıp kabul etticildirmanset.com cildirmanset.com. Neticede 28 Şubat 1943’te yapılan seçimlerde VII. Dönem Kars Milletvekili olarak TBMM’ye girdicildirmanset.com. Bu görevi sırasıyla VIII. Dönem (1946–1950) ve IX. Dönem (1950–1954) boyunca da sürdürerek kesintisiz 12 yıl parlamento üyeliği yaptıaz.wikipedia.org cildirmanset.com. Esat Oktay, Cumhuriyet Halk Partisi (CHP) listesinden seçilmiş; 1950 seçimlerinde Demokrat Parti iktidara gelmesine karşın Kars’ta CHP’nin kazandığı üç milletvekilliğinden biri olarak Meclis’e girebilmiştircildirmanset.com.

Bir hekim kimliğiyle parlamentoya giren Dr. Esat Oktay, TBMM çatısı altında özellikle sağlık ve sosyal konulara odaklanmıştır. Mecliste Sağlık ve Sosyal Yardım Komisyonu üyesi olarak görev almış, ayrıca Tutanak İnceleme Komisyonu’nda çalışmıştırcildirmanset.com. Yasama faaliyetleri süresince Genel Kurul’da farklı konularda 31 konuşma yapmış; toplam 21 başlıkta söz alarak görüş beyan etmiştircildirmanset.com. Meslektaşları, onun hekimlikten gelen bilgisini ve “halk sağlığını iyileştirme” tutkusunu, Meclis kürsüsündeki konuşmalarına yansıttığını belirtirler. Nitekim bir çalışmada, Esat Oktay’ın tıp kökeninin verdiği sorumluluk duygusuyla sağlıkla ilgili kanun müzakerelerinde etkin bir şekilde söz aldığı vurgulanmaktadırnek.istanbul.edu.tr.

Sağlık Alanındaki Girişimleri ve Meclis Faaliyetleri

Dr. Esat Oktay, milletvekilliği döneminde hem Kars yöresinin sorunlarını gündeme taşımış hem de ülke genelinde sağlık politikalarının geliştirilmesine katkıda bulunmuştur. Özellikle sağlık sektörüyle ilgili çeşitli soru önergeleri vererek ve kanun tekliflerine dair müzakerelere katılarak aktif bir parlamento performansı sergilemiştir:

Cüzamla Mücadele: Esat Oktay, 1950’lerin başında Türkiye’deki cüzam (lepra) hastalarını ve bu hastalığa karşı alınan önlemleri hükümete sormuştur. “Memleketimizde ne kadar cüzamlı bulunduğu, bunlarla mücadele için ne tedbirler düşünüldüğü” gibi sorular içeren önergesinde, cüzam hastalarına – akıl hastalarını da dâhil ederek – iş tedavisi (uğraş terapisi) uygulanıp uygulanamayacağını da gündeme getirmiştiracademia.edu. Sağlık Bakanı Ekrem Hayri Üstündağ, Kars Milletvekili Dr. Esat Oktay’ın bu sözlü sorusuna yanıtında ülkedeki cüzamlıların sayısını açıklamış, koruyucu hekimlik kapsamında yapılanları anlatmıştıracademia.edu. Bu girişim, o dönem toplumda önyargıyla bakılan bir hastalığın Meclis düzeyinde tartışılmasını sağlamıştır.
Ardahan’da Sağlık Merkezi Kurulması: Dr. Oktay’ın öncelik verdiği konulardan biri, sağlık hizmetlerinin yetersiz olduğu ücra bölgelerin desteklenmesiydi. Bu bağlamda hükümete Ardahan’da bir sıhhiye merkezi (sağlık ocağı/hastane) açılması düşünülüyor mu? diye sorduacademia.edu. Dönemin bakanı, bütçe imkânlarının kısıtlı olduğunu, ancak tasarruf sağlanırsa bizzat ilgileneceğini belirterek cevap verdiacademia.edu. Her ne kadar o anda somut bir yatırım kararı çıkmasa da, Esat Oktay bu önergesiyle Ardahan’ın sağlık altyapısı eksikliğini devlet gündemine taşımış oldu.
Kimsesiz Çocukların Korunması: Bir hekim olmasının yanı sıra savaş yıllarından beri kimsesiz çocuklar konusunda hassas olan Esat Oktay, korunmaya muhtaç çocuklar hakkında da soru yöneltti. Hükûmetten, himaye altına alınması gereken öksüz ve kimsesiz kaç çocuk olduğuna dair bilgi istediacademia.edu. Sağlık ve Sosyal Yardım Bakanı Üstündağ, bakanlığın elinde net bir sayı olmadığını itiraf etmiş ancak mevcut çocuk yuvalarındaki çocuk sayıları ile ilgili kanun gereği yapılması gerekenleri Genel Kurul’da açıklamıştıracademia.edu. Dr. Oktay’ın bu girişimi, sosyal hizmetlerin gelişmediği bir dönemde devletin sahipsiz çocuklara daha fazla eğilmesi gereğini hatırlatmıştır.
Taşrada Hekim Eksikliği (Iğdır Örneği): Esat Oktay, doğudaki illerde hekim yetersizliği konusunu somut bir örnekle gündeme getirdi: Iğdır Hastanesi’ne bir operatör doktor (cerrah) atanması düşünülüyor mu? diye sorduacademia.edu. Bu soru vesilesiyle ortaya çıkan tartışma, ülkedeki doktor dağılımındaki adaletsizliği gözler önüne serdi. Bakan Üstündağ, Türkiye’de toplam 7.590 doktor olduğunu; bunların üçte ikisinin serbest (devlet dışı) çalıştığını, çoğunun İstanbul’da kalmayı tercih ettiğini ve hükümetin serbest çalışanları doğuya göndermeye yasal bir zorlaması olmadığını açıkladıacademia.edu. İlgili hastaneye daha önce üç kez cerrah tayin edildiğini, ancak hiçbirinin göreve başlamadığını, bu yüzden istifa etmiş sayıldıklarını belirtti. Bu kronik sorunu çözmek için bir kanun tasarısı hazırlandığını, komisyonda kabul edilen bu tasarı Meclis’ten geçerse çare olacağını ifade ettiacademia.edu. (Nitekim bu dönemde kırsal bölgelere mecburi hizmet getirilmesine dair yasal hazırlıklar yapılmıştır.) Dr. Oktay’ın ısrarlı takibi sayesinde İstanbul’da “433 kişiye bir doktor düşerken, Çoruh’ta 9372 kişiye bir doktor düştüğü” gibi çarpıcı istatistikler TBMM tutanaklarına yansıdı ve sağlık personelinin eşit dağılımı sorunu ciddiyetle ele alındıacademia.edu.
Zorunlu Aşılama ve Koruyucu Hekimlik: Esat Oktay, ülke çapında koruyucu sağlık önlemlerinin yaygınlaşması gerektiğini savunan bir milletvekiliydi. Özellikle çocuk ölümlerine yol açan difteri (kuşpalazı) hastalığına karşı difteriye karşı aşının zorunlu uygulanması hakkında Meclis’teki kanun teklifinin görüşülmesine katıldı. Söz konusu kanun teklifi, CHP’li Talât Vasfi Öz tarafından 1952 yılında verilmişti; Dr. Esat Oktay da bu teklifin Genel Kurul müzakereleri sırasında hekim kimliğiyle destekleyici bir konuşma yaptıwww5.tbmm.gov.tr. Teklifin gerekçesinde difterinin zehirli bir çocuk hastalığı olduğu ve ülke genelinde zorunlu aşı uygulanmadıkça kontrol altına alınamayacağı belirtiliyorduwww5.tbmm.gov.tr. Ne yazık ki, bu Difteri Aşısının Mecburi Tatbiki Hakkında Kanun Teklifi o oturumda yeterli destek bulamadı ve kabul edilmediacademia.edu. Buna rağmen Dr. Oktay’ın bu tartışmadaki varlığı, koruyucu sağlık hizmetlerinin önemini siyasi gündeme taşımak açısından kayda değerdir.
Diğer Girişimler: Dr. Esat Oktay, bölgesel kalkınma ve yaşam koşullarını ilgilendiren bazı konularda da soru önergeleri vermiştir. Örneğin, Ardahan–Posof yolunun yapımı ve Kars’ta kışın yakacak odun-kömür temini meselelerini dile getirmiş, Kars’ın yol ve köprü altyapısının iyileştirilmesini sormuşturcildirmanset.com. Ankara’da ikamet ettiği Yenimahalle semtinin imar durumu ve kanalizasyon sorunları hakkında da yazılı soru önergesi sunmuşturcildirmanset.com. Bu konular her ne kadar doğrudan sağlık politikası gibi görünmese de, Esat Oktay bunları “sosyal sağlık” kapsamında değerlendirmiş; ulaşım, altyapı ve ısınma sorunlarının halk sağlığı üzerindeki etkisini vurgulamıştır. Nitekim temiz su ve sanitasyon gibi konuların sağlıkla ilişkili olduğu düşünülürse, onun bu girişimleri de kamu sağlığına dolaylı katkı sunmayı amaçlıyordu.

Özetle, Dr. Esat Oktay milletvekilliği süresince hekim ve siyasetçi kimliğini birleştirerek pek çok alanda faaliyet göstermiştir. TBMM kayıtlarına göre özellikle koruyucu hekimlik, sağlık hizmetlerinin taşraya yayılması, sosyal yardım (çocuk esirgeme) gibi konularda defalarca söz almış, önerge vermiştircildirmanset.com. Bu çabalar onun, bir doktor duyarlılığıyla hareket eden bir milletvekili olduğunu göstermektedir.

Akademik Yayınları ve Yazılı Eserleri

Dr. Esat Oktay, aktif bir saha hekimi ve politikacı olarak tanınmakla birlikte, klasik anlamda akademik veya bilimsel makale kaleme alan bir kişi değildi. Araştırmamızda, onun adına kayıtlı tıbbi bir araştırma makalesi ya da akademik dergilerde yayınlanmış bir bilimsel çalışma bulunamamıştır. Bu durum, büyük ölçüde onun kariyerinin savaş, kurtuluş mücadelesi ve taşra hizmetiyle geçmesine bağlanabilir.

Bununla birlikte, Esat Oktay ardında yazılı anılar ve raporlar bırakmıştır. Kendi el yazısıyla kaleme aldığı anıları, hayat hikâyesinin önemli kesitlerini içermektedir. Örneğin, 1885’te Çıldır’da doğup Çarlık Rusyası döneminde eğitim gördüğünü, Elviye-i Selâse’de (Kars, Ardahan, Batum) yüksek tahsil yapabilen tek kişi olduğunu ve Moskova’da tıp okurken I. Dünya Savaşı çıktığını anlatan biyografik notları, vefatından yıllar sonra yayınlanmıştırtr.wikipedia.org cildirmanset.com. Bu anıların bir kısmı Bizim Ahıska dergisinde “Elviye-i Selâse’nin Son Yılları” başlığıyla yayımlanmış; yine Çıldır Manşet gibi yerel kaynaklarda oğlunun ağzından geniş biçimde paylaşılmıştır. Söz konusu metinlerde Esat Oktay, hem kendi eğitim serüvenini hem de Kars ve havalisinde 40 yıllık Rus idaresinin (1878-1918) halk üzerindeki etkilerini detaylarıyla aktarmıştırcildirmanset.com cildirmanset.com. Örneğin, Stavropol ve Erivan’da liseyi birincilikle bitirip Moskova Tıp Fakültesi’ne girmesini, 1917’de mezun olduğunda hemen vatanına hizmet için cepheye koştuğunu kendi kaleminden okumaktayızaz.wikipedia.org az.wikipedia.org. Bu metinler bilimsel makale kategorisinde olmasa da tarihsel birinci el belge değerindedir.

Öte yandan, Esat Oktay’ın 1920’deki Bakü Doğu Halkları Kurultayı’nda sunduğu rapor da yazılı bir eser olarak değerlendirilebilir. Her ne kadar akademik bir çalışma değil, siyasi bir bildiri olsa da, o dönemde Azerbaycan ve Türkiye basınında bu konuşmanın yankıları olmuştur. Esat Bey’in kurultayda Ermeni güçlerinin bölgedeki Müslüman halka yaptığı zulümleri belgelendiren bir sunum yaptığı, Azerbaycan kaynaklarında belirtilmektediraz.wikipedia.org. Bu konuşma, dönemin Rusça ve Azerbaycanca yayınlarında yer almış olabilir.

Sonuç itibariyle, Dr. Esat Oktay’ın yayın faaliyeti, pratik hekimlik ve siyaset uğraşısı içinde sınırlı kalmıştır. Onu daha ziyade sahada halkı için çalışan bir doktor, Meclis kürsüsünde sağlık ve sosyal konuları savunan bir temsilci olarak görüyoruz. Akademik literatüre katkısı olmasa da, hatıraları ve tarihi raporları sayesinde ismi kaynaklarda yaşamaktadır.

Son Yılları ve Mirası

Esat Oktay, 1954’te milletvekilliği görevi sona erdikten sonra aktif siyasetten çekildi. Aslında 1946’da (VIII. Dönem başında) emekli statüsüne geçmişti; zira memuriyet görevlerini bırakıp TBMM’ye katılmıştıcildirmanset.com. Siyaset sonrasında Ankara’ya yerleşen Dr. Oktay, mesleğini tamamen bırakmayıp Ankara’nın Yenimahalle semtinde hekim olarak çalışmalarını sürdürdücildirmanset.com. Ömrünün son yıllarını başkentte geçiren Esat Oktay, 25 Haziran 1972’de 87 yaşında vefat ettiaz.wikipedia.org. Naaşı Ankara Cebeci Asri Mezarlığı’na defnedilmiştircildirmanset.com.

Dr. Esat Oktay, milli mücadele kahramanı ve fedakâr doktor kimlikleriyle yöresinde ve ülkesinde saygıyla anılmaktadır. Türk ve Azerbaycan kaynaklarında genellikle “Çıldırlı Doktor Esat Oktay” diye anılan bu şahsiyet, Kars ve Çıldır halkının gönlünde yer etmiştir. Kendi memleketinde hizmetlerinden dolayı bir caddeye “Dr. Esat Oktay Caddesi” adı verilerek hatırası yaşatılmaktadıraz.wikipedia.org. Ayrıca, Çıldır’daki doğduğu ev harap halde de olsa halen bilinmekte; yerel tarih meraklılarınca ziyaret edilmektediraz.wikipedia.org.

Çok dilli ve çok kültürlü bir bölgede yetişmiş olan Esat Oktay, hayatı boyunca Türk-Rus-Azeri-Ermeni ilişkilerinin en kritik dönemlerine tanıklık etmiştir. Azerbaycan tarihinde Əsəd bəy Hacıyev adıyla da geçen Dr. Oktay, Kafkasya Türklerinin ortak mücadelesinin bir sembolü olarak görülüraz.wikipedia.org. Örneğin, Azerbaycan Ansiklopedik kaynakları onu “Türkiyə Böyük Millət Məclisinin VII, VIII və IX çağırış millət vəkili, Cənub-Qərbi Qafqaz Cümhuriyyəti Parlamentinin sədri” şeklinde tanıtıraz.wikipedia.org. Ermeni literatüründe ise adı genellikle 1919 Kars hadisesi bağlamında geçmekte ve o dönemin etnik çatışmaları nedeniyle olumsuz bir figür olarak anılmaktadır. Bu farklı bakış açıları, onun faaliyetlerinin farklı toplumlar üzerindeki etkisini göstermesi açısından dikkat çekicidir.

Dr. Esat Oktay’ın mirası, sağlık hizmetine adanmışlık ve vatanseverlik kavramlarının birleşimine güzel bir örnek teşkil eder. Bir yandan yıllarca Anadolu’nun ücra köşelerinde hekim olarak çalışıp insanların dertlerine derman olmuş, diğer yandan kritik zamanlarda cesur inisiyatifler alarak milletinin bağımsızlığı ve refahı için mücadele etmiştir. Kars ve Ardahan bölgesinde bıraktığı izler, bugün dahi hatırlanmakta; onun ismi, yetiştiği coğrafyada bir gurur vesilesi olarak nesilden nesile aktarılmaktadır.

Kaynakça:

Esat Oktay - Vikipedi

https://tr.wikipedia.org/wiki/Esat_Oktay

Esat Oktay - Vikipedi

https://tr.wikipedia.org/wiki/Esat_Oktay

Əsəd Oktay — Vikipediya

https://az.wikipedia.org/wiki/%C6%8Fs%C9%99d_Oktay

Esat Oktay - Vikipedi

https://tr.wikipedia.org/wiki/Esat_Oktay

Cenubi Garbi Kafkas Hükümet-i Muvakkate-i Millîyesi

https://cildirmanset.com/haber/cenubi_garbi_kafkas_hukumet-i_muvakkate-i_millyesi-7414.html

Esat Oktay - Vikipedi